Διατροφογνώστης

Από Κωνσταντίνα Μπακλώρη,Κλινική Διαιτολόγο-Διατροφολόγο MSc,RD

Προσπαθώντας να περιγράψουμε το φαινόμενο κατά το οποίο ένας άνθρωπος αισθάνεται την κοιλιά του φουσκωμένη και σκληρή μπορεί να χρησιμοποιήσει πολλές φράσεις πχ. «έχω ένα ενοχλητικό πρήξιμο στην κοιλιά», «έχω πάρα πολλά αέρια» κτλ Με τι συνδέεται όμως αυτό το φαινόμενο και που οφείλεται?

Είναι ένα αρκετά συνηθισμένο φαινόμενο, αφού από μελέτες προκύπτει, ότι ένας στους 10 ανθρώπους μπορεί να αισθάνεται αυτή τη δυσφορία και να παραπονιέται για συχνούς μετεωρισμούς. Επίσης περισσότερο από το ένα τέταρτο όσων υποφέρουν δηλώνουν ότι μειώνεται η καθημερινή τους δραστηριότητα λόγω του φαινομένου.

Σημαντικό θα ήταν εδώ να υπογραμμίσουμε ότι οι έννοιες «διάταση κοιλιάς» και «μετεωρισμός»  περιγράφουν δύο διαφορετικά φαινόμενα, που όμως συχνά συγχέονται μεταξύ τους, επειδή πολλές φορές συνυπάρχουν και προκαλούνται από παρόμοιες αιτίες. Με την έννοια της «διάτασης» περιγράφουμε την αύξηση της περιμέτρου της κοιλιάς ενώ με την έννοια «μετεωρισμός» το αίσθημα της αυξημένης κοιλιακής πίεσης.

Υπάρχει πληθώρα αιτιών που σχετίζονται με το φαινόμενο του μετεωρισμού και τη διάταση της κοιλιάς. Έχουν συνδεθεί με την με την αυξημένη κατάποση αέρα, που είναι νευρική συνήθεια, τη δυσκοιλιότητα, το ευερέθιστο έντερο, τη δυσανεξία στη λακτόζη, την υπερβολική λήψη τροφής, τη μερική εντερική απόφραξη ή υπερανάπτυξη βακτηριδίων στο λεπτό έντερο και την αύξηση των εντερικών αερίων. Οι όγκοι ωοθηκών ή ο ασκίτης μπορούν επίσης να ευθύνονται αλλά με μικρότερη συχνότητα από τους παραπάνω λόγους.

Μερικές από τις συνηθέστερες αιτίες ακολουθούν παρακάτω:

1) Λειτουργικές διαταραχές του γαστρεντερικού σωλήνα

O μετεωρισμός αποτελεί ένα από τα ιδιαιτέρως ενοχλητικά συμπτώματα σε άτομα που πάσχουν από ευερέθιστο έντερο. Είναι εντονότερος μετά τα γεύματα, με κυμαινόμενη βαρύτητα,  μεγαλύτερη ένταση τις βραδυνές ώρες και βελτίωση στη διάρκεια της νύχτας.

Σε σοβαρές περιπτώσεις, το άτομο αναγκάζεται να χαλαρώσει τα ρούχα του και δεν είναι σπάνιο οι γυναίκες να εμφανίζουν εικόνα εγκύου.

2) Κινητικές διαταραχές του εντέρου

Η κινητικότητα του εντέρου προϋποθέτει φαινόμενα ηλεκτρομυϊκής δραστηριότητας, συσταλτικότητας, ελαστικότητας, τόνου και μεταφοράς του περιεχομένου του. Οποιαδήποτε διαταραχή αυτών των φαινόμενων, μπορεί να προκαλέσει μετεωρισμό και παρατηρείτε συχνά σε άτομα με ευερέθιστο έντερο. Η δυσκοιλιότητα που προέρχεται από την κακή διατροφή, κακή ενυδάτωση και έλλειψη άσκησης, επιβαρύνει πολύ περισσότερο την κατάσταση.

3) Ορμονική ισορροπία

Αρκετές γυναίκες στη διάρκεια της έμμηνου ρύσης παρουσιάζουν διαταραχές στη λειτουργία του εντέρου. Ίσως αυτό να σημαίνει πως η ορμονική ισορροπία επηρεάζει την εμφάνιση του μετεωρισμού. Το πρόβλημα επιβαρύνεται σημαντικά όταν συνυπάρχει ευερέθιστο έντερο και δυσκοιλιότητα.

4) Σπλαχνική υπερευαισθησία

Σε γυναίκες σε προεμμηνορροϊκή περίοδο (λίγο πριν αδιαθετήσουν) και άτομα με ευερέθιστο έντερο έχει διαπιστωθεί υπερευαισθησία των σπλαγχνικών νευρώνων σε όλο το γαστρεντερικό, η οποία πιθανόν προκαλεί μόνο μετεωρισμό.

5)  Παχυσαρκία

Οι παχύσαρκοι και ειδικά εκείνοι με δείκτη μάζας σώματος >30 kg ⁄m², εκτός από δυσπεψία και γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, εμφανίζουν πολύ συχνά μετεωρισμό, ανεξάρτητα από το φύλο τους, την ηλικία, την κατανάλωση αλκοόλ ή το κάπνισμα.

6) Δυσανεξία στη λακτόζη

Η δυσανεξία στη λακτόζη συνήθως προκαλεί μετεωρισμό και κοιλιακή διάταση κάθε φορά που καταναλώνονται γάλα ή γεύμα με μεγάλη περιεκτικότητα σε γαλακτοκομικά προϊόντα από ένα δυσανεκτικό άτομο.

7) Κατάποση αέρα

Αρκετά άτομα καταπίνουν μεγάλες ποσότητες αέρα, από νευρικότητα ή άγχος ή από ταχεία κατανάλωση τροφής και υγρών ή επειδή  χρησιμοποιούν καλαμάκι ή μασούν συχνά τσίχλα. Αυτός ο παραπάνω αέρας διακινείται δύσκολα από το έντερο και  συχνά δημιουργεί διάταση της κοιλιάς.

8 ) Ο ρόλος των εντερικών αερίων

Το λεπτό έντερο περιέχει ένα μείγμα μιας ποικιλίας αερίων που αυξάνονται λόγω κατάποσης αέρα ή υπερπαράγονται κατά την πέψη ή απορροφούνται λιγότερο λόγω απόφραξης. Κατά την σύγκριση με υγιή άτομα (χωρίς μετεωρισμό ή διάταση), σε έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί με διάφορες τεχνικές μέτρησης των αερίων του εντέρου, οι πάσχοντες από  ευερέθιστο έντερο, δεν είχαν καμία διαφορά σε ότι αναφορά την ποσότητα αερίων στο έντερο τους. Σε όσους διαπιστώθηκε αυξημένη ποσότητα, μπορεί περιστασιακά να προκάλεσε μετεωρισμό, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί τον κυρίαρχο αιτιολογικό παράγοντα στην πλειονότητα των ασθενών.

Ωστόσο παρά τη φυσιολογική ποσότητα, οι πάσχοντες από ευερέθιστο έντερο έχουν παθολογική διακίνηση των αερίων, με αποτέλεσμα την κατακράτησή τους και το μετεωρισμό. Έχει διαπιστωθεί ότι γι αυτό δεν ευθύνεται τόσο η ποσότητα του γεύματος αλλά η χημική του σύσταση κατά την παραμονή του στην νήστιδα. Έτσι οι τροφές πλούσιες σε λίπος, το λάχανο, το κουνουπίδι και τα κακοβρασμένα όσπρια προκαλούν αυξημένη παραγωγή αερίων.

9)  Eντερική χλωρίδα

H εντερική χλωρίδα, δηλαδή το σύνολο των μικροβίων που ζουν σε ένα υγιές έντερο, βοηθούν την πέψη της τροφής όπως και την απορρόφηση των διάφορων θρεπτικών συστατικών. Επίσης προστατεύουν το πεπτικό σύστημα από τους παθογόνους οργανισμούς που καταλήγουν στο έντερο μέσω των τροφών. Ακόμη, λειτουργώντας σαν «ασπίδα» για την άμυνα του οργανισμού δεν επιτρέπει στους παθογόνους οργανισμούς να διαπεράσουν την μεμβράνη του εντέρου και από κει να μεταφερθούν σε όλο το σώμα. Όπως μπορεί να γίνει κατανοητό, μια ισορροπημένη εντερική χλωρίδα είναι απαραίτητη για την πέψη, την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών από τη τροφή, την αποβολή τοξικών ουσιών από τον οργανισμό και την προστασία ενάντια σε παθογόνα μικρόβια.

Μετά από μελέτες φαίνεται ότι η εντερική χλωρίδα ασθενών με ευερέθιστο έντερο, διαφέρει από αυτήν του κοινού πληθυσμού. Το άγχος, η ψυχολογική πίεση, διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα και κυρίως οι κακές διατροφικές συνήθειες προκαλούν μεγάλες ποιοτικές αλλαγές στην εντερική μας χλωρίδα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι γίνεται υπερανάπτυξη παθολογικών βακτηριδίων στο έντερο που αντικαθιστούν τα «καλά μικρόβια», παράγουν μεθάνιο, επιβραδύνουν την διέλευση του περιεχομένου του εντέρου και προκαλούν μετεωρισμό και διάταση της κοιλιάς.

Διάγνωση

Στην πλειονότητα των περιπτώσεων ο μετεωρισμός και η διάταση της κοιλιάς οφείλονται σε λειτουργικές διαταραχές του πεπτικού, άμεσα επηρεαζόμενες από τη διατροφή.

Σε επίμονες όμως  περιπτώσεις και όταν τα συμπτώματα παρουσιάζουν επιδείνωση ακόμη και μετά από αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, πρέπει να αποκλειστούν όγκοι της κοιλιάς και κυρίως των ωοθηκών, ασκίτης, διαλείπουσα ή μόνιμη απόφραξη του εντέρου.

Για την μελέτη των αερίων του εντέρου, χρησιμοποιούνται τεχνικές όπως η πνευμοπληθυσμογραφία και η έκπλυση με αργό. Επίσης η ακτινογραφία κοιλιάς σε όρθια θέση και η αξονική τομογραφία αναδεικνύει την ποσότητα αερίων στο έντερο.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Δεν υπάρχουν ειδικά φάρμακα που βοηθούν σημαντικά στην μείωση του μετεωρισμού και της διάτασης της κοιλιάς. Η κύρια αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων είναι δυνατή μόνο μέσω μετατροπών στην διατροφή.

Η δυσκοιλιότητα, όπως προαναφέρθηκε επηρεάζει άμεσα το φαινόμενο. Αν υπάρχει, πρέπει να αντιμετωπιστεί με το να συμπεριλάβουμε περισσότερες φυτικές ίνες στη διατροφή μας, καταναλώνοντας περισσότερα φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής άλεσης όπως και αρκετό νερό.

Άτομα δυσανεκτικά στη λακτόζη ωφελούνται από τη χρήση γαλακτοκομικών προϊόντων με χαμηλή ποσότητα ή καθόλου λακτόζη. Τα εναλλακτικά γαλακτοκομικά προϊόντα με σόγια που μπορεί να χρησιμοποιηθούν, ενδέχεται να αυξήσουν τον μετεωρισμό.

Η μείωση μεγάλων και υπερβολικά λιπαρών γευμάτων όπως και του περιττού σωματικού μας βάρους μπορεί να έχει πολύ ευεργετικά αποτελέσματα. Επίσης καλά αποτελέσματα έχει και η μείωση κατανάλωσης αεριούχων ποτών και αλκοόλ, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ανθρώπων με ευερέθιστο έντερο.

Η συστηματική χρήση τροφίμων με προβιοτικά, δηλαδή ειδικούς ζωντανούς μικροοργανισμούς, αντίστοιχους με αυτούς που αποτελούν την εντερική χλωρίδα, βοηθά πολύ στην αποκατάσταση της ισορροπίας της εντερικής χλωρίδας και την μείωση του μετεωρισμού. Τα κυριότερα προβιοτικά τρόφιμα είναι τα προβιοτικά γιαούρτια και τα ρευστά όξινα γάλατα  (π χ κεφίρ) που κυκλοφορούν στο εμπόριο και περιέχουν ως επί το πλείστον βακτήρια των γενών Lactobacillus και Bifidobacterium. Βέβαια όλα τα γιαούρτια δεν είναι προβιοτικά ακόμη και αν αναγράφουν ότι είναι «ζωντανά», λόγω ύπαρξης μικροοργανισμών (μη προβιοτικών) οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να φτιαχτεί ένα γιαούρτι. Σύμφωνα με το Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής για να είναι ένα τρόφιμο προβιοτικό, η προβιοτική του καλλιέργεια πρέπει να είναι παρούσα με τη μορφή ζωντανών κυττάρων σε ποσότητες 100.000.000/γραμμάριο προϊόντος και να παραμείνει ζωντανή μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος στο οποίο περιέχεται.

Βελτίωση προσφέρει η αργή μάσηση της τροφής με κλειστό στόμα, το να μην μασάτε τσίχλα και να μην ξαπλώνετε αμέσως μετά από το γεύμα.

Τα αφεψήματα με γλυκάνισο ή φασκόμηλο μετά από το γεύμα μπορούν να ανακουφίσουν το φαινόμενο.

Τέλος,  περιορίστε την ποσότητα σε γαλακτοκομικά, σόγια, καλαμπόκι, αγγούρι, πιπεριές, ραπανάκια, ρεβίθια, φακή, μήλα και αποφύγετε το μπρόκολο, το κουνουπίδι, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το λάχανο, ωμά κρεμμύδια, φασόλια, γίγαντες και μπιζέλια.diatrofognostis